Wypalenie zawodowe
Rok 2022 jest przełomowy. Od 1 stycznia 2022 r. wypalenie zawodowe zostaje uznane jako syndrom wpływający na stan zdrowia pracownika (kod QD85) w Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych WHO. To czas, by zadbać o prewencję i wsparcie.
Źródła: Gallup, Employee Burnout: Causes and Cures, 2020 ; ZUS,2021
Czym jest wypalenie zawodowe i jak się objawia?
WHO definiuje wypalenie zawodowe jako syndrom wynikający z przewlekłego stresu w miejscu pracy, który nie został skutecznie rozwiązany. WHO opisuje trzy wymiary wypalenie zawodowego:
- uczucie wyczerpania emocjonalnego i fizycznego
- zwiększony dystans mentalny do pracy, brak zaangażowania, poczucie cynizmu i bezsensu związanego z wykonywaną pracą
- obniżenie oceny własnych dokonań i spadek efektywności
Wypalenie zawodowe to inaczej odpowiedź organizmu na stres, którego źródłem jest sytuacja w pracy.
Jakie są główne przyczyny wypalenia zawodowego?
Niesprawiedliwe traktowanie
Gdy pracownicy nie ufają swojemu menedżerowi, kolegom z zespołu lub kierownikowi, więź psychologiczna, która daje poczucie sensu pracy, jest przerwana. I odwrotnie, gdy pracownicy są traktowani sprawiedliwie i z szacunkiem, relacje tworzą się szybciej, a pracownicy nabierają odporności psychicznej.
Przeciążenie pracą
Pracownicy, którzy twierdzili w badaniu, że zawsze mają za dużo do zrobienia (Gallup, 2020), 2 razy częściej przyznają, że doświadczają wypalenia. Nawet najlepsi pracownicy tracą nadzieję, kiedy zmagają się z przytłaczającą ilością pracy. Natomiast problem nie tkwi w liczbie godzin, na przykład pracownicy, którzy są zaangażowani i mają elastyczność zawodową, zwykle pracują więcej godzin tygodniowo niż przeciętny pracownik, ale oceniają swoje samopoczucie lepiej (Gallup, 2020). Dlaczego? Na wypalenie zawodowe najbardziej wpływa doświadczenie pracy: czy widzę jej sens, czy jestem doceniany/a, czy mam kontrolę, czy jestem sprawiedliwie traktowany/a.
Problemy komunikacyjne
Kiedy przełożeni nie przekazują pracownikom kluczowych informacji, ich praca staje się frustrująca. Managerowie powinni jasno wyjaśnić oczekiwania dotyczące ról, procesów i wpływu pracy pracownika na całokształt firmy. Kiedy oczekiwania i odpowiedzialność są niespójne lub niejasne, pracownicy mogą stać się sfrustrowani i wyczerpani próbując dowiedzieć się, czego chce od nich manager.
Brak wsparcia
Gdy pracownik jest zostawiony sam z problemem, wpada w spiralę stresu, frustracji i ostatecznie jego stan pogarsza się. Przekonanie, że problemy mentalne pracowników są ich prywatną sprawą, podważają nasze badania (HearMe), które pokazują, że pośród 15 najbardziej popularnych problemów zgłaszanych przez pracowników, aż 10 jest związanych bezpośrednio z miejscem pracy.
Jak zapobiegać wypaleniu w miejscu pracy?
Wskazówki dla organizacji
Stwórz strategię wellbeingową
Niech wellbeing będzie częścią kultury Twojej organizacji. Badaj potrzeby pracowników za pomocą ankiet (przykłady znajdziesz pod linkiem "Strategia wellbeing w firmie"), na podstawie potrzeb opracuj action plan, postaraj się wdrożyć najpierw darmowe rozwiązania i śledź efekty.
Daj autonomię
Autonomia oznacza elastyczność i kontrolę nad sposobem wykonywania pracy. By ją zapewnić, pracownik musi otrzymać jasne oczekiwania dotyczące wyników i efektów pracy oraz odpowiednią decyzyjność w procesach, które pomogą mu dowieźć założone efekty. Autonomia pomaga odkryć idealne warunki pracy - gdy pracownicy mają wybór jakie zadania wykonują, kiedy i ile czasu mogą na nie poświęcić, prawdopodobieństwo wystąpienia symptomów wypalenia spada o 43% (Gallup, 2020).
Oddaj kontrolę nad KPI'ami
Wskaźniki wydajności informują pracowników i ich menedżerów, jak sobie radzą. Co ważne, mają też wpływ na rozmowy ewaluacyjne i premie. Kiedy efektywność pracownika jest oceniana przez pryzmat wskaźników, na które nie ma wpływu, rodzi się niepokój. Ciężka praca wydaje się bezcelowa, gdy czynniki zewnętrzne mogą łatwo przesłonić największe wysiłki. Wtedy metryki, które powinny pomagać w śledzeniu rozwoju pracownika, stają się źródłem stresu, frustracji i ogromnego niepokoju. Warto zaprosić pracownika do tworzenia jego/jej KPIów i aktualizowania ich regularnie.
Wprowadź zasady ograniczania szumu
Uwaga pracowników jest ciągle szatkowana przez niezliczone ilości pingów, dzwonków, chmurek, które pojawiają się na laptopie i smartfonie. Wprowadź programy ułatwiające komunikację w zespole, ogranicz narzędzia i wdroż zakaz wysyłania maili po 19:00.
Wprowadź wsparcie psychologiczne
Tylko 1% pracowników jest gotowy podzielić się informacjami o zdrowiu psychicznym z pracodawcą (ADP, 2019). Są problemy, które pracownicy będą chcieli omówić z osobami spoza organizacji. Daj im taką szansę. Wprowadź anonimowe i bezpieczne konsultacje ze specjalistami, którzy pomogą Twoim ludziom w problemach prywatnych i zawodowych.
Zadania dla managerów
Odpuść mikrozarządzanie
Odpuszczenie mikrozarządzania wymaga sprawnej organizacji pracy zespołowej, ale też zwykłego zaufania. Zamiast kontrolować pracowników, instalując na ich komputerach aplikacje mierzące ich pracę, postaraj się im po prostu zaufać i sprawdź, jakie będą rezultaty.
Słuchaj swoich ludzi
Ustaw w kalendarzu regularne check-in'y z pracownikami. Zadawaj pytania i aktywnie słuchaj. Stwórz bezpieczną przestrzeń, w której nie uciekasz się do szybkich osądów, ale starasz się zobaczyć perspektywę innej osoby. Najlepsi managerowie pokazują, że dbają o pracowników poprzez inwestowanie swojego czasu i uwagi w nich. Zauważają w nich prawdziwych ludzi - celebrują sukcesy, mentorują, dają konstruktywny feedback, ewaluacje, ale przede wszystkim szanują.
Podkreślaj sens wykonywaj pracy
Pracownicy są znacznie mniej narażeni na wypalenie, gdy rozumieją, jak ich działania łączą z misją firmy lub jej celem (kwartalnym, rocznym). To czyni ich pracę ważną. Ludzie nie chcą pracować tylko dla wypłaty; chcą widzieć sens w tym, co robią. Menedżerowie muszą zrobić coś więcej niż tylko wskazać palcem na misję firmy wypisaną na budynku, muszą pokazać pracownikom, jak ich zaangażowanie i trud wpływa na rozwój firmy.
Licz się z opiniami
Managerowie powinni aktywnie zachęcać pracowników do dzielenia się opiniami i pomysłami. Gdy pracownicy wiedzą że ich opinie są mile widziane i mają znaczenie, wtedy czują się ważni i zaczynają brać większą odpowiedzialność. To poczucie własności (ownership) zmniejsza wypalenie, ponieważ daje pracownikom poczucie kontroli nad swoją pracą.
Zadbaj o siebie!
To były trudne dwa lata. Niepewność, dynamicznie zmieniająca się rzeczywistość, rynek, metody pracy, a Twój zespół szukał oparcia właśnie w Tobie... musisz być zmęczony/a. Pamiętaj, że silny/a Ty, to silny zespół. Zadbaj najpierw o siebie - swoją energię, motywację i odporność, a potem o innych.
Porady dla pracowników
Nie rezygnuj z urlopu
Wielu z nas "zapomina" wykorzystać dni urlopowe, a one są niezbędne, by odpocząć, naładować baterie i wrócić do pracy z lepszą energią i wyższą efektywnością. Pamiętajmy, odpoczynek jest częścią sukcesu.
Postaraj się kończyć pracę o czasie
To wyjątkowo ważne, jeśli pracujesz w domu. Wprowadź rytuały, które będą oznaczały koniec pracy, na przykład schowanie laptopa do służbowego szuflady, żeby go nie widzieć, radosny okrzyk lub włączenie ulubionej piosenki.
Znajdź ulgę w ćwiczeniach
Chociaż może to być ostatnia rzecz, jaką mamy na myśli w stanie wypalenia, to ruch jest doskonałym lekarstwem na stres i spięcia. Spaceruj, tańcz, krzycz, ćwicz jogę, biegaj, baw się w chowanego z dziećmi, wszystko, co zmęczy Twoje ciało i uwolni głowę, pomoże.
Porozmawiaj z kimś szczerze
Nasza najbliższa sieć rodziny i przyjaciół to bardzo mocne wsparcie, gdy zauważamy spadek nastroju. Podziel się swoimi przemyśleniami i obawami z osobą, której ufasz. Bliscy często czują ogromną satysfakcję, gdy mogą nam pomoć.
Poproś o pomoc, gdy potrzebujesz
Gdy czujesz, że jest po prostu za dużo, jesteś bardzo zmęczony/a, nie widzisz wyjścia i to uczucie trwa dłużej niż 2 tygodnie, zwróć się do psychologa lub terapeuty o pomoc. Zasługujesz na nią.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Wypalenie zawodowe - co to właściwie oznacza?
Światowa Organizacja Zdrowia określa wypalenie zawodowe jako syndrom zawodowy spowodowany przewlekłym stresem w miejscu pracy.
U osób wypalonych zawodowo spada energia, produktywność i motywacja. Coraz trudniej im wywiązać się z obowiązków służbowych; z czasem pojawiają się objawy psychosomatyczne. Raport Gallup-Workhuman wykazał, że 25% pracowników odczuwa wypalenie w pracy „bardzo często” lub „zawsze”.
U osób wypalonych zawodowo spada energia, produktywność i motywacja. Coraz trudniej im wywiązać się z obowiązków służbowych; z czasem pojawiają się objawy psychosomatyczne. Raport Gallup-Workhuman wykazał, że 25% pracowników odczuwa wypalenie w pracy „bardzo często” lub „zawsze”.
Jakie są najczęstsze objawy wypalenia zawodowego?
Najczęstsze objawy wypalenia można podzielić na pięć grup. Zwykle zaczyna się od wyczerpania (fizycznego i emocjonalnego), a następnie pojawiają się kolejne z poniższych objawów - inne w przypadku każdego człowieka.
- Fizyczne: chroniczne zmęczenie, bóle głowy, problemy ze snem, problemy układu trawiennego, zaburzenia w sferze seksualnej i inne.
- Afektywne (związane ze sferą emocji): stany lękowe, nastroje depresyjne, wzmożona irytacja i uczucie frustracji, obniżona zdolność regulowania emocji.
- Poznawcze – niska samoocena (szczególnie w kontekście wykonywanej pracy), zaburzenia pamięci i trudności z koncentracją, poczucie braku sensu wykonywanej pracy, cynizm.
- Behawioralne (związane z zachowaniem): wycofanie z relacji, zachowania agresywne, obniżona efektywność, wzmożona tendencja do prokrastynacji.
- Motywacyjne – utrata zapału do pracy, brak poczucia skuteczności i adekwatności, znaczny spadek motywacji do wykonywania obowiązków.
Ile trwa wypalenie zawodowe?
Brak odpowiedniej interwencji specjalistycznej podczas występowania objawów wypalenia zawodowego może trwać nawet kilka lat, które mogą skutkować rozwojem chronicznego stanu zmęczenia i depresji.
Powrót do optymalnego stanu może trwać od kilku miesięcy do ponad roku. Okres leczenia wypalenia zawodowego zależy od stanu zdrowia wypalonego pracownika oraz od tego, z jakiego rodzaju pomocy korzysta. Terapia lub coaching mogą znacznie ułatwić proces leczenia wypalenia zawodowego, gdyż pomagają odkryć przyczyny wypalenia i stworzyć plan działania.
Powrót do optymalnego stanu może trwać od kilku miesięcy do ponad roku. Okres leczenia wypalenia zawodowego zależy od stanu zdrowia wypalonego pracownika oraz od tego, z jakiego rodzaju pomocy korzysta. Terapia lub coaching mogą znacznie ułatwić proces leczenia wypalenia zawodowego, gdyż pomagają odkryć przyczyny wypalenia i stworzyć plan działania.
Czy wypalenie zawodowe jest podstawą do L4?
Wypalenie zawodowe nie jest podstawą do wystawienia L4, ponieważ nie jest sklasyfikowane jako jednostka chorobowa (jest to syndrom chorobowy według klasyfikacji ICD-11). Jednak, należy mieć na uwadze, że brak wypalenia zawodowego na liście chorób nie oznacza, że uzyskanie zwolnienia lekarskiego z powodu innych objawów i schorzeń związanych z pracą będzie niemożliwe. To lekarz decyduje o wystawieniu zwolnienia lekarskiego i uwzględnia w tym właściwy kod choroby.
Na dzień dzisiejszy, lekarz nie może wpisać wypalenia zawodowego jako główny powód zwolnienia lekarskiego, ponieważ nie ma przypisanego do niego kodu chorobowego.
Na dzień dzisiejszy, lekarz nie może wpisać wypalenia zawodowego jako główny powód zwolnienia lekarskiego, ponieważ nie ma przypisanego do niego kodu chorobowego.
Jak leczyć wypalenie zawodowe?
Terapia i coaching są skutecznymi narzędziami pozwalającymi leczyć objawy wypalenia i zapobiega jego nawrotom. Osobom cierpiącym na wypalenie zawodowe zalecane są przede wszystkim odpoczynek i regeneracja. Podczas terapii/coachingu można nauczyć się rozpoznawać własne potrzeby, zaspokajać je i unikać zachowań oraz postaw, które sprzyjają wypaleniu.
Interwencja w przypadku wypalenia wypalenia najczęściej opiera się na dwóch formach działania: psychoterapii oraz odpowiednio dobranym leczeniu farmakologicznym.
Interwencja w przypadku wypalenia wypalenia najczęściej opiera się na dwóch formach działania: psychoterapii oraz odpowiednio dobranym leczeniu farmakologicznym.
Przyczyny wypalenia zawodowego
Na wypalenie zawodowe wpływają czynniki osobowościowe, interpersonalne i organizacyjne. Na ten syndrom narażone są zwłaszcza osoby, który są pod wpływem długotrwałego stresu. Dodatkowe przyczyny wypalenia stanowią najczęściej: przeciążenie pracą, toksyczna kultura organizacyjna, problemy komunikacyjne i niesprawiedliwe traktowanie pracowników w organizacji.
Zauważam u siebie objawy wypalenia zawodowego - co robić?
Niezależnie od tego, czy dopiero rozpoznajesz u siebie objawy zbliżającego się wypalenia, czy przechodzisz kryzys, warto skontaktować się ze specjalistą: psychologiem lub psychiatrą. Unikaj autodiagnozy. Objawy wypalenia mogą być podobne do objawów różnych chorób psychicznych i fizycznych - specjalista pomoże znaleźć przyczyny Twojego stanu, znaleźć rozwiązania problemów i odbudować Twoją odporność.
Czy wypalenie zawodowe to choroba?
W czerwcu 2019 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wpisała wypalenie zawodowe do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11). Jednak nie zakwalifikowała wypalenia zawodowego jako jednostki chorobowej ani stanu medycznego. Choć wypalenie zawodowe faktycznie znalazło się w rozdziale 24 pt. „Czynniki wpływające na stan zdrowia lub kontakt ze służbą zdrowia” nie zostało uznane za jednostkę chorobową lecz za syndrom mogący wpłynąć na stan zdrowia pracownika.
Do jakiego specjalisty udać się z objawami wypalenia zawodowego?
W leczeniu objawów ciężkiej postaci wypalenia zawodowego pomoże psychoterapeuta. Natomiast praca z coachem, psychologiem lub psychoterapeutą pomoże znaleźć przyczyny wypalenia i zapobiega jego nawrotom.
Czy lekarz rodzinny może dać L4 na wypalenie zawodowe?
Lekarz rodzinny może wystawić zwolnienie lekarskie z powodu innych objawów i schorzeń związanych z pracą. Jednak wypalenie zawodowe nie będzie wpisane jako główny powód zwolnienia lekarskiego, ponieważ nie ma przypisanego do niego kodu chorobowego.
Wypalenie zawodowe nie jest podstawą do wystawienia L4, ponieważ nie jest sklasyfikowane jako jednostka chorobowa (jest to syndrom chorobowy według klasyfikacji ICD-11).
Wypalenie zawodowe nie jest podstawą do wystawienia L4, ponieważ nie jest sklasyfikowane jako jednostka chorobowa (jest to syndrom chorobowy według klasyfikacji ICD-11).
Zobacz nasze webinaro-warsztaty o przeciwdziałaniu wypaleniu w firmie
1. Jak zidentyfikować wypalenie zawodowe u pracownika
Co zrobić, kiedy od pracownika usłyszymy komunikaty: "Nie daję już rady", "Nie mam na nic siły" ,"Na pewno sobie z tym nie poradzę"? O tym, jak w porę rozpoznać objawy wypalenia zawodowego, zanim pracownik przestanie być zdolny do pracy, która z dnia na dzień staje się dla niego torturą, dowiesz się na tym webinarze.
2. Jak rozmawiać z pracownikami o wypaleniu zawodowym i jak ich wspierać
Wypalenie zawodowe mówi więcej o pracodawcy niż o pracowniku - tak twierdzi Ch. Maslach. A biorąc pod uwagę również fakt, że jest to stan ściśle związany z miejscem pracy, nie ma wątpliwości, że jako pracodawcy jesteśmy odpowiedzialni za podjęcie odpowiednich kroków w sytuacji, kiedy wypalenie pojawia się u nas w firmie. Dowiedz się, jak rozmawiać z pracownikami na naszym webinaro-warsztacie.
3. Jak wprowadzić w firmie procedury i politykę zapobiegającą wypaleniu zawodowemu
Wiemy, że musimy zapobiegać wypaleniu zawodowemu. Wiemy, że trzeba rozmawiać, reagować, edukować, ale… czy można ustawić procesy w organizacji, które pomogą zapobiegać wypaleniu pracowników? Czy muszą być to duże zmiany? Czy da się je zrealizować małym kosztem?Jak je wprowadzić?Na te pytania odpowiemy na ostatnim spotkaniu cyklu warsztatów o wypaleniu zawodowym.
