Dlaczego oszczędzanie jest takie trudne?

Autor: Anna Daria Nowicka –  socjolog, trenerka i coach – jest specjalistką HearMe. Więcej inspirujących artykułów i nagrań jej autorstwa znajdziesz tutaj.

Warto oszczędzać – chyba każdy zgodzi się z takim stwierdzeniem. Dlaczego więc tylko niewielki odsetek Polaków posiada oszczędności? Czy jest to tylko kwestia zbyt niskich zarobków? (Według badania Assay Index, 44% Polaków nie ma żadnych oszczędności. Co gorsza, wysoka inflacja spowodowała, że siła nabywcza zgromadzonych środków drastycznie spadła w ciągu ostatnich 2 lat.)

Jako coach finansowy poznałam historie wielu osób i widzę powtarzające się schematy. Czasami na przykład zgłaszają się do mnie klienci, którzy chcą nauczyć się oszczędzać. Wbrew pozorom, nie jest tak, że im więcej ktoś zarabia, tym więcej oszczędza. Wysokość oszczędności nie zależy tylko od wysokości zarobków.  Znam wiele osób, które mimo tego, że ich zarobki na przestrzeni lat bardzo wzrosły (i to już po uwzględnieniu inflacji), nadal nic nie odłożyły i żyją w ciągłym stresie finansowym.

 Oto 4 powody, dla których oszczędzanie jest trudne:

1. Brak nawyku oszczędzania

Osoby, które wyrobiły w sobie nawyk regularnego odkładania choćby małych kwot, zyskują podwójnie. Nie tylko gromadzą oszczędności, ale także utrwalają nawyk oszczędzania. Dzięki temu odkładanie pieniędzy staje się dla nich jeszcze łatwiejsze.

Natomiast ktoś, kto nie był dotąd konsekwentny w oszczędzaniu, musi włożyć w to na początku dużo świadomego wysiłku. Budowanie nawyków wymaga samokontroli, czyli umiejętności opierania się pokusom i podejmowania wysiłku (Hofmann, Schmeichel i Baddeley, 2012). Warto wytrwać w tej mentalnej walce z pokusami. Po pewnym czasie konsekwentne oszczędzanie stanie się stałym, automatycznym działaniem, które nie wymaga już tak wielkiej siły woli.

2. Psychologiczny profil tożsamości finansowej

Osoby, które należą do typu określanego jako „Ciułacz”, zwykle już w dzieciństwie z łatwością odkładają pieniądze – nawet, jeśli rodzice ich do tego nie zachęcają. Na przeciwnym końcu spektrum znajdują się tzw. „Hedoniści”, a więc osoby, które uwielbiają wydawać pieniądze, a przez to mają ogromne problemy z kontrolowaniem wydatków i oszczędzaniem. Oczywiście niezależnie od tego, jaki jest Twój profil tożsamości finansowej, możesz nauczyć się oszczędzać. Bądź jednak świadomy* tego, że jeżeli masz w sobie dużo cech Hedonisty, a mało Ciułacza, będziesz musiał* włożyć w to większy wysiłek. Zapewniam, że warto!

3. Problemy z odraczaniem gratyfikacji w czasie

Kupienie czegoś fajnego sobie lub bliskim daje nam natychmiastową przyjemność. Natomiast korzyści z oszczędzania możemy odczuć dopiero po pewnym czasie, a i wtedy nie jest to zwykle pojedynczy, konkretny moment ekscytacji – odwrotnie niż w przypadku wydania pieniędzy tu i teraz. Te osoby, które mają problem z samokontrolą i utrzymywaniem konsekwentnego działania w oczekiwaniu na nagrodę, która pojawi się dopiero za jakiś czas, prawdopodobnie będą miały również większy problem z oszczędzanie pieniędzy. Wypracowanie w sobie umiejętności utrzymywania automotywacji w przypadku nagród odroczonych w czasie bardzo pomaga w wielu aspektach życia – także w oszczędzaniu.

4. Wpływ reklam

Każdy marzy o wielu dobrach. Za wyjątkiem osób bardzo bogatych, pozostali zawsze mają więcej potrzeb i pragnień niż możliwości finansowych. Reklamy celowo są tak konstruowane, aby skusić nas do zakupów – także na kredyt. Najlepsi eksperci – w tym od neuromarketingu – pracują nad tym, abyśmy wciąż kupowali. Hasła typu: „Jesteś tego warta!”, „Zasługujesz na więcej”, „Stać cię!” „Kredyt 0%”, „Korzystaj już teraz, a pierwsza rata dopiero za pół roku” – to wszystko działa na naszą wyobraźnię i ułatwia rozgrzeszanie się z kolejnych wydatków. Oparcie się pokusie kupienia kolejnej pożądanej rzeczy wymaga kontroli i samoświadomości. Skrajnym przykładem tego problemu są zakupy kompulsywne, które według wielu badań mogą mieć związek z niskim poczuciem własnej wartości (Yurchisin & Johnson, 2004).

Jak zacząć oszczędzać?

Problemy z oszczędzaniem mogą wynikać również innych czynników. Dlaczego podczas sesji coachingu finansowego analizuję z Klientem, jak wygląda to w jego przypadku i wspólnie pracujemy nad przygotowaniem planu działania.

Dobra wiadomość jest taka, że każdy może nauczyć się oszczędzać oraz lepiej gospodarować pieniędzmi – nawet jeśli nie ma dobrych wzorców z domu rodzinnego, a z natury jest hedonistą. Jeśli nie wiesz, jak zacząć, możesz skorzystać z gotowego planu. Polecam na przykład naszą niedawną publikację:  4-dniowe wyzwanie finansowe. Jest to prosta instrukcja, która przeprowadzi Cię przez proces przejmowania kontroli nad budżetem domowym. 

Oczywiście oszczędzanie wymaga włożenia wysiłku. Jednak przynosi satysfakcję i większe poczucie bezpieczeństwa oraz jest nieodzownym warunkiem zbudowania poduszki finansowej.

Chcesz wiedzieć więcej?

Jeśli szukasz więcej aktualnych informacji i wskazówek, proponujemy darmowy webinar: ,,Jak zarządzać finansami i dbać o zdrowie psychiczne w czasie inflacji”. Poprowadzi go specjalistka HearMe, coach finansowy Żaneta Woźnica. 

Jeśli Twoja firma korzysta z aplikacji HearMe, możesz umówić się w niej na darmową konsultację z coachem finansowym.  (Chciał*byś, żebyśmy się u Ciebie pojawili?  Wypełnij ten anonimowy formularz.)

Chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak zadbać o spokojne głowy swoich pracowników? Daj nam znać tutaj.